Mury obronne Gryfowa Śląskiego.

Mury obronne – Niestety, nie zachował się dokładny plan pierwotnego układu murów obronnych Gryfowa. Z posiadanych planów i widoków z XVIII i XIX w., można jedynie pośrednio odtworzyć schemat umocnień. Kształt murów jest uwarunkowany położeniem miasta, które założono na wciętym, pomiędzy rzeki niewielkim cyplu.

Centrum ośrodka miejskiego ma kształt, wydłużonego na osi N-S owalu, opadającego lekko w kierunku południowymi i kończącego się na wysokiej skarpie Kwisy.

Położenie wzdłuż rzeki Oldzy i Kwisy spowodowało, że odcinek muru biegnącego w ich pobliżu, czyli fragment południowy i wschodni, jest nieregularny. Kamienne mury wzniesiono prawdopodobnie już w I połowie XIV wieku i od tego czasu stopniowo je powiększano i umacniano.

Pierwotnie wybudowano trzy bramy miejskie: Żytawską, Jeleniogórską i Lubańską.

W 1404 r. Król czeski Wacław IV, zatwierdzając przywileje księcia Bolka II świdnicko-jaworskiego, zezwolił mieszczanom na rozwinięcie miejskiego systemu obronnego oraz znaczne podwyższenie wież. W 1513r. przebito czwartą bramę, nazywaną od bliskości świątyni – Bramą Kościelną.

Nietypowe, jak na takich rozmiarów miasto, było posiadanie w połowi XVIII w. już pięciu bram miejskich: Żytawskiej, Jeleniogórskiej, Kościelnej, Lubańskiej i Garncarskiej ( Garncarzy), z których to najbardziej wyróżniała się ta pierwsza wielkością.

Brama Kościelna i Garncarska pomimo , że leżały na końcu ważnych miejskich szlaków komunikacyjnych były raczej furtami. Nie spełniały one funkcji obronnych, a jedynie blokowały bezpośredni dostęp i wjazd do miasta.

Do dziś przetrwały jedynie relikty murów obronnych. najlepiej zachowany ich fragment zobaczymy stojąc na końcu ulicy Sanatoryjnej przy moście na Kwisie. Łatwo zauważymy, iż ulica przebija dość wysoki jeszcze mur odchodzący tak w lewą jak i prawą stronę. Sięga on tutaj, do wysokości 3-4 metrów.

Nazwy miejskich bram pokrywały się z nazwami przedmieść.

W 1787 r. wykazano, w oficjalnie opublikowanych „Generalnych Tabelach Statystycznych Śląska”, istnienie przedmieść — Lubańskiego, Garncarskiego, Kościelnego, Lwóweckiego i Żytawskiego (Laubanet; Topfet; Kirch, Lowenberger und Zittauer Vorstadt).

Wraz z rozwojem sztuki wojennej znaczenie murów obronnych zmalało. Wojny napoleońskie pokazały, że nie są one w stanie obronić miast i miasteczek przed zdobyciem. Od tego czasu także w Gryfowie następowało stopniowe niszczenie obwarowań miejskich.

W 1813 r. zlikwidowano strażników bram, gdyż uznano, że zamykanie wrót jest już zbyteczne. Pomieszczenia pozostałe po strażnikach sprzedawano stopniowo mieszczanom. W tym samym roku podjęto decyzję o rozebraniu Bram Kościelnej i Garncarskiej, na co władze miasta musiały dostać pozwolenie od królewskiej kamery w Legnicy.

Taka zgoda przyszła w 1836 r., przy czym prace rozbiórkowe musiano przenieść na następne lata z uwagi na budowę nowego szpitala.

Wraz ze zmianą układu komunikacyjnego w Gryfowie, miejskie bramy stały się przeszkodą. Z tego też powodu zdecydowano się na ich zburzenie. W 1837 r. rozebrano Bramę Jeleniogórską, w 1839 r. Bramę Żytawską, później w 1845 r. Bramę Kościelną, a także leżący przy niej fragment murów. Do dzisiaj możemy oglądać krótkie odcinki, znacznie obniżonych murów, bez zwieńczeń i baszt. W 1964 r. uporządkowano północny odcinek umocnień, będących fragmentem ogrodzenia kościoła parafialnego.

W kwietniu 2014 r. część murów obronnych uległa zawaleniu. Jeszcze w tym samym roku, dzięki staraniom władz Gryfowa, zgromadzono fundusze na prace restauratorskie z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego oraz środków własnych gminy. Zakres prac obejmował odbudowę, stabilizację konstrukcyjną, zabezpieczenie oraz prace ratownicze zabytkowych murów obronnych w Gryfowie Śląskim.

Zachowane odcinki murów z ogromną starannością odrestaurowała firma Castellum z Wrocławia.

Źródło: Olczak M., Dzieje Gryfowa Śląskiego i Zamku Gryf, Warszawa 2001